natuur.koepel | beleid | natuurgebieden | publicaties |activiteiten | steunen/lid worden | sponsors | contact | privacy
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Inschrijven voor de nieuwsbrief
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Werkgroep Trage Wegen

Verslag Dag van de Trage Weg 2012 in Zwevegem

Met 175 deelnemers was de opkomst beduidend hoger dan vorig jaar. De Dag van de trage weg groeit. Het thema van de wandeling was het opwaarderen van het wandelnetwerk Land van Mortagne met een aantal trage wegen en het vermijden van door autoverkeer belaste wegen, voornamelijk de Vinkestraat. De keuze lag op het voetwegelnetwerk rondom de vroegere landelijke Gaaischooltjes in Sint-Denijs. Al deze voetwegen liggen op perceelsgrenzen en staan vermeld op de Atlas van Buurtwegen.

Heraut Stefanovitch verwelkomde iedereen met trompetgeschal en een Tibetaanse bazuin. Boer Rarie wees de wandelaars op hun plichten, met name niet op de landerijen te lopen en het werk van de landbouwers te respecteren. De wandeling vertrok aan het Sint-Pietersbrugje en verliep eerst door het Orveytbos en via de Perrestraat naar de Marberstraat. Voetweg 143, in de Atlas van Buurtwegen genoemd als Mortagneweg, mag zeker in het wandelnetwerk Land van Mortagne niet ontbreken. Deze voetweg verbindt, samen met voetweg 90, de Marberstraat met de Vinkestraat. Langs deze verbinding is het prachtig wandelen. De eigenaar van een buitenverblijf gebruikt het traject langs de Mortagneweg trouwens als uitweg.
Enkel dichtbij het buitenverblijf is er een klein knelpunt. De wegel loopt wettelijk dichtbij de woning maar is verder afgesloten door een haag. Een klein omwegje via een toegangsweg naar een weiland bracht een voorlopige oplossing. Een vrijwilliger van Natuurpunt maaide op de dag ervoor de toegegroeide voetweg 90, uitgevend op de Vinkestraat. De landbouwer die het aanliggende weiland beheert, heeft spontaan de modderstrook waar de koeien doorgang hebben, geschoond. Waarvoor dank.

De wandeling ging verder over de Liniewegel (voetweg 137 en 58), die langs de ‘Liniebermen’, naast het eigendom van de familie Velghe op de Beerbosstraat uitkomt. Daar werd uitleg gegeven over het Clarefort en de Clarelinie, een reeks veldversterkingen tussen Kortrijk en Bossuit en nog gedeeltelijk zichtbaar. Ze werden gebouwd in 1695 tijdens de Negenjarige oorlog door de legers van Lodewijk de XIVe. Heraut Stefanovitch gaf een klein concert “ter ere van de gesneuvelden”. De Liniewegel kan best het traject in het wandelnetwerk langs de drukbereden Vinkestraat vervangen.

Via Ter Klare bereikten we de vroegere jongensschool Gaaihoek. De Lage Gaaiweg (voetweg 121) verbindt deze school met de vroegere Sint-Jozefschool. Deze weg is slecht onderhouden. Na klachten over moeilijke toegankelijkheid werd de wegel, in plaats van hem te repareren, domweg uit het wandelnetwerk verwijderd. Nochtans liggen de zeer mooie ‘schorren’ in blauwe hardsteen er nog, zij het een twintigtal centimeter onder de aarde. Voor de Dag van de trage weg heeft Natuurpunt ze over een tiental meter bloot gemaakt. Veel voetwegels in Sint-Denijs werden destijds met deze natuurstenen verhard. De wegel doorkruist de vroegere verbindingsgracht in de Clarelinie. In de nabijheid lag eertijds ook de Ronduite, verbastering van Redoute du Marais, een schans in deze Clarelinie. Met instemming van alle aanwezigen werd aan de overheid gevraagd om deze Lage Gaaiweg (voetweg, 121) terug in het wandelnetwerk op te nemen.

Er volgde een rustpauze in de vroegere Sint-Jozefschool, waar de gemeentelijke Mina-raad trakteerde met een drankje. De gemeente had voor een tent gezorgd, waarvoor dank. Een woordje geschiedenis over de Gaaischolen was hier op zijn plaats. De school werd gesticht door ene Clara Parmentier in 1806. Alhoewel de omgeving zeer landelijk is, kwamen de kinderen toch van heinde en verre en lag het aantal leerlingen vaak een stuk boven de honderd.


Bij zoverre dat een tweede school nodig was, de reeds vermelde jongensschool Gaaihoek. Rondom deze scholen ligt nog een mooi voetwegenstelsel, waar het wandelnetwerk toch meer gebruik zou moeten van maken.Via de Vinke-en de Marbertraat ging de tocht verder naar het Mortagnebos. Het natuurverbindingsgebied tussen dit bos en het Orveytbos krijgt stilaan gestalte door plaatselijke bosuitbreiding. De Achterhoek en de Kraaibosstraat brachten ons terug op ons vertrekpunt.
Per gezin kregen de wandelaars nog het wandelboekje ‘Tussen Schelde en Leie – Twaalf wandelingen in Zuid-West-Vlaanderen’ mee naar huis.

Voorgestelde verbeteringen aan het wandelnetwerk Land van Mortagne.
A. De toegankelijkheid van de Lage Gaaiweg (voetweg 121) herstellen, en de weg terug opnemen in het wandelnetwerk. Zodat de nietszeggende omlegging over de drukbereden Vinkestraat en de Marquettestraat niet meer nodig is. Bij het herstel kan gebruikgemaakt worden van de zeer mooie ‘schorren’ in blauwe hardsteen die er nog liggen.

B. Voetweg 114 (Derveyweg), voetweg 143 (Mortagneweg), voetweg 90 (Zwevegemweg) vormen samen een rechtlijnige en zeer mooie verbinding vanuit de Commeynestraat naar de Gaaiwijk (Vinkestraat). De Lage Gaaiweg ligt in het verlengde hiervan. Verdere wegen via knooppunten 82 en 81 geven verbinding met de Zandbeekstraat. Dit is een oost-westas die landschappelijk heel mooi is en waar zowel historie als landschapsbeleving aan bod komen.

Er is een klein knelpunt aan het buitenverblijf van notaris Vermeulen. Een haag sluit het oorspronkelijk traject van voetweg 90 af. Nu moet er een kleine omweg van een tiental meter gemaakt worden over een toegangsweg naar een weide. Een geringe aanpassing na openbaar onderzoek kan hier een voor iedereen aanvaardbare oplossing brengen.

C. Verlegging van knooppunt 89 (Gulden Knok, Meulemeesters kapel, kruispunt Vinkestraat en Beerbosstraat) naar de uitmonding van de Liniewegel (vw137) op de Beerbosstraat. De ‘Liniebermen’ komen zo beter tot hun recht. Dit zal de wandelaar meteen vrijwaren van het autoverkeer op de Vinkestraat. Via de Hoge Gaaiweg (vw 120) kan aangesloten worden op de Mortagneweg (vw 143).

Je kunt het verslag van deze Dag van de Trage Weg in PDF hier bekijken.
De kaart van de wandeling kun je hier vinden.
Meer foto's vind je op de website van Natuurpunt Zwevegem.

Wat zijn Trage Wegen?

Trage wegen zijn paden bestemd voor niet-gemotoriseerd verkeer. Wandelaars en fietsers zijn de belangrijkste gebruikers. Ze kunnen alle vormen aannemen: veldwegen, kerkwegels, jaagpaden, vroegere treinbeddingen, bospaden en doorsteekjes., verhard of onverhard, breed of smal. Trage wegen zijn veilige verbindingen, bijvoorbeeld voor schoolgaande kinderen, tussen en naar dorpskernen. De bekendste vindt je terug in de Atlas der Buurtwegen van de gemeente (ook te raadplegen op internet: www.giswest.be > leefomgeving > trage wegen). Alle buurtwegen zijn openbaar: iedereen mag er dus gebruik van maken. Ze mogen ook niet afgesloten worden, hoewel dat in de praktijk maar al te vaak gebeurt.
Meer informatie is te vinden op http://www.tragewegen.be.

Onverharde trage weg. Foto:Frans Dejonghe

No passeran! Trage wegen in de verdrukking

Er was een tijd dat alle mensen die geen paard hadden te voet gingen. Dan kwam er een tijd dat niemand nog te voet ging, want de auto was uitgevonden. Op heden is stappen, wandelen, kuieren, onthaasten, geestelijk uitrusten een behoefte geworden. Veilig naar school gaan is een luxe. En dan zijn de vele voetwegjes dichtbij huis, ontstaan uit de voetgangerstijd, een zegen. Helaas zijn de meeste wegjes al verdwenen en dagelijks sneuvelen er nog.

Hoogmolenvoetweg, een band met het verleden. Foto:Frans Dejonghe

Jan Modaal fietst langs de Dokkestraat. Die straat heeft een aftakking die uitgeeft op de Kwadestraat. Aan beide zijden van die aftakking hangt een bordje ‘private weg’. Jan laat zich hierdoor afschrikken en vermijdt die weg. Ten onrechte. Want als de weg echt privé zou zijn, dan mag de vuilniskar daar niet passeren, noch de postbode. Misschien loopt de weg voor een stuk op privégrond, maar eigendom en doorgangsrecht zijn twee verschillende zaken. Wat in juridische termen ‘publiekrechterlijke erfdienstbaarheid van doorgang’ heet. Bovendien wordt de weg door de gemeente onderhouden en is aldus verworven. Zo’n bordje duidt wel eens op een burenruzie.

Jan Modaal, want hij bestaat uit veel personen, wordt opgeroepen als getuige voor de afgesloten Heynholwegel, waarlangs hij vroeger ontelbare keren gewandeld heeft. Het proces sleept nu al meer dan tien jaar aan. Getuigen zijn ook de schooljuffrouwen die met hun klasje van de Kreupelschool langs daar kwamen wandelen, want het is daar zo mooi. Getuige is ook de man die met zijn fiets de boerderijen bezocht voor 11.11.11. Getuige is ook de landbouwer die nu aan zijn land niet meer kan sinds die poort daar staat. Als de zitting begint zegt de rechter dat hij niet kan zetelen omdat hij niet over het dossier beschikt. De zitting wordt verdaagd tot maart volgend jaar. Wat zal men nog allemaal uitvinden om de toestand te rekken?

Versleten door autorijden, file, drukte, nachtploeg en telefoons zoekt Jan Modaal rust langs autoluwe wegjes. Langs de Hellekenlos waar nog een wegje door de velden is, met zicht op Banhoutbos. Helaas is de weg versperd. Voetweg nr 51, het Sleepwegeltje, is van de ene dag op de andere afgesloten met een groot hekken. In de Konijnstraat wil hij de wegel naar de Pontstraat nemen. Daar staat een meneer en die zegt dat die wegel niet meer bestaat. Waarom? Daarom! Hij wil niet dat er hier volk passeert. Jan Modaal zoekt de schepen op en die zegt dat de weg weg is wegens ‘onwettig’. Hij ligt op privégrond en hij staat niet op de Atlas van Buurtwegen (2). De schepen vergist zich, want de wegel is zeker dertig jaar in gebruik en bovendien heeft de gemeente daar ‘bezitsdaden’ gepleegd in de vorm van verharding en openbare verlichting. Die wegel is zo de facto eigendom van de gemeente, zelfs al heeft die gemeente hem niet ingeschreven in het daartoe bestemd register. Toch zijn de palen intussen verdwenen en is de wegel omgeploegd. Jan Modaal ervaart dat als onrechtvaardig en corrupt.

Over de Slijpbeek ligt een vervallen brugje. Die verbinding herstellen zou een veilige weg geven van Sint-Lodewijk naar de school op de Kappaart. Nu moeten de kinderen langs de gevaarlijke Otegemstraat. Vragen aan de overheid bleven tot hiertoe onbeantwoord. Een tochtje langs de Losschaart leert dat de verdwenen wegels daar niet op twee handen te tellen zijn. Jan Modaal herinnert zich de verhalen van vroegere schoolgangers naar de Gaaischool in Sint-Denijs. Er ligt daar een heel netwerk van paadjes. Voetweg 90 komt voorbij een landelijk huisje, nu een buitenverblijf, maar een haag in paplaurier met ingewerkt gaas verspert er de weg. Het wegje gaf nochtans verbinding met andere voetwegen en zou zo een ideale oost west as van trage wegen kunnen zijn tussen het kanaal Bossuit-Kortrijk en Kooigem of Bellegem en meteen een prachtige verrijking voor het wandelnetwerk Land van Mortagne. Voor wanneer?

Jan Modaal verneemt van vrienden dat de jacht op trage wegen niet alleen in zijn gemeente, maar overal open is. In Vichte is de verbindingswegel tussen de Diesveldstraat en de Mekeirleweg omgeploegd. De provincie adviseert heropening, maar er zou geen budget voor zijn. In Kuurne is de wegel tussen de Pieter Verhaeghestraat en de Izegemstraat in Heule weg. In Wevelgem zijn de openbare voetwegen tussen de Wittemolenstraat en enerzijds de Vrijstraat en anderzijds Ter Gracht/Dadizelestraat verdwenen. In Sente zijn er problemen rond de Beiaardlinde. Enzovoort, enzovoort.

An Modaal gaat wandelen in Rollegem. Ze volgt een tegelpaadje en dan een stukje landweg van tien meter lang naar een verharde weg. De plaatselijke bewoner vindt er niets anders op dan de nietsvermoedende wandelaarster met schoppen en slagen weg te jagen. Nochtans werd de weg al sinds jaar en dag gebruikt door een landbouwer naar zijn akker. Zelfs al loopt een weg op privégrond, hij kan zodanig uitnodigend zijn dat ‘de weg zich opdringt aan het publieke vertrouwen en de eigenaar niet het recht heeft hem af te sluiten’. Dit is, aldus vzw Trage Wegen (1) de uitspraak van een recente rechtszaak.

In de eerste wereldoorlog luidde de strijdkreet van de Fransen in Verdun: ‘Ils ne passeront pas’. In de Spaanse burgeroorlog riepen de Republikeinen: ‘No passaran’, ze komen er niet door, de vijanden dan. Het lijkt nu de kreet van sommige, vaak nieuwe bewoners van het buitengebied: hier komt niemand voorbij. Vanwaar dat verkrampt vijandgevoel voor de vreedzame wandelaar?

Voetwegels zijn een band met het verleden. Vroeger was omzeggens elke plek te voet bereikbaar dank zij een omspannend en fijnmazig buurtwegennetwerk. Bruno De Meulder (3) noemt de wegenbeschrijving in de Atlas van Buurtwegen schitterend en het regelmatige, fijnmazige patroon van wegen vergelijkt hij met ‘kippengaas’. Doodlopende wegen bestonden niet. Integrale en gelijkmatige ontsluiting, daar heeft onze streek een patent op. De steenwegen zijn vaak niet meer dan opgewaardeerde wegen uit die tijd. Nu is, door schaalvergroting in de landbouw, door industrialisatie, door een verslindend autowegennetwerk, de voetganger in de verdrukking gekomen. Langs drukke wegen zijn zelfs geen voetgangersvoorzieningen meer.

Trage wegen zijn nodig omdat de auto heerst. Als veilig alternatief, als vluchtroute. Iedereen kent het gevoel van ‘het zit tot hier’. Wat een weelde als je dan de drukte kunt ontvluchten, gewoon je wandelschoenen aan, de deur achter je dicht trekken en de velden in. Je komt herboren thuis, de batterij is weer opgeladen. En dit alles dichtbij huis. Trage wegen zijn veilig. Je kan er met kleine kinderen kuieren, want de auto kan er niet aan. Het verwaarlozen of afsluiten van een voetweg die een veilig alternatief is voor de schoolgaande jeugd is strafbaar.

Voetwegels zijn vaak de kortste weg tussen twee punten. De binnenwegjes pakken zei men vroeger. Er lopen directe verbindingen tussen de meeste dorpskernen, zo tussen Zwevegem en Bellegem, tussen Otegem en Tiegem, tussen Ingooigem en Otegem. Nu zijn die verbindingen plaatselijk verbroken. Met wat goede wil is het herstel mogelijk.

Voetwegels zijn waardevol voor de natuur. Het zijn migratiepaden waarlangs kleine zoogdieren hun weg vinden. Vaak groeien er kruiden die voedsel bieden aan vogels. Tredplanten, de naam zegt het zelf, zoals varkensgras, weegbree en zilverschoon, zijn zelfs gespecialiseerd in dit soort omgeving.

Niet alles is kommer en kwel. De stad Kortrijk inventariseert haar trage wegen. Dit jaar zijn Heule en Kortrijk zelf aan de beurt. Wie opmerkingen heeft kan terecht bij Liesbeth.Vanderschaeve@kortrijk.be (056 27 82 42). Hopelijk wijkt men niet voor particuliere druk. Recent werd het wegje tussen de Geitenberg en de Tontekapel in eer hersteld. Een poging om een doorgang af te sluiten in de omgeving van de Priester- en de Wildingstraat, werd door de gemeente Zwevegem verijdeld. De historische Lage Gaaiweg is gelukkig weer open en in het wandelnetwerk Land van Mortagne opgenomen. In onze regio worden voetwegels vaak verhard. Alhoewel niet altijd mooi is dit wel een manier om ze voor verdwijnen te behoeden. Er zijn ook trage wegen bijgekomen in de vorm van oude spoorbeddingen en jaagpaden. Ook in nieuwe industrieterreinen en verkavelingen wordt een schuchter begin gemaakt. Maar de balans blijft negatief. De politicus die het herstel van een dicht voetwegennetwerk op zijn agenda zet is straks verzekerd van een nieuw mandaat.

En wat doen wij intussen? Dóórgaan, weinig gebruikte wegels bewandelen, dit is de beste manier om ze te behouden. En kort kijkerop de bal spelen: overtredingen melden aan de gemeente. Er bestaan ook interessante juridische mogelijkheden voor de leek.

Voetwegen zijn geen poging tot overwinning van de stad op het platteland. Voetwegen zijn ontstaan op het platteland zelf, gegroeid in en aansluitend bij het eeuwenoude cultuurlandschap. Alle trage wegen behoren tot het gemeentelijk patrimonium. De verantwoordelijkheid voor behoud ligt bij de gemeenten. Ze moeten het onderhoud even ernstig nemen als voor wegen met gemotoriseerd verkeer. Geen geld hebben voor herstel maar wel geld hebben voor nieuwjaarsrecepties of vuurwerk op de kermis is voorbijgaan aan de eerste opdracht van de gemeente.

Frans DeJonghe

Voetnoten
(1) Trage wegen zijn paden voornamelijk gebruikt voor niet-gemotoriseerd verkeer. Heel wat vroegere buurtwegen zoals jaagpaden, kerkwegels, holle wegen, bospaden of veldwegen zijn reeds verdwenen of dreigen verloren te gaan. De vzw Trage Wegen ijvert voor behoud en herwaardering. Zie www.tragewegen.be > trage-Wegen-Lijn > documentatie - Interessant om downloaden: Presentatie_01_trage_wegen_in_de_praktijk. pdf van Steven Clays. Ook: Buurtwegen_juridisch_ bekeken.pdf, een uitgave van de Koning Boudewijnstichting.
(2) De Atlas van Buurtwegen, opgemaakt in 1841-1845, is een wettig document. Wegen daarop vermeld kunnen slechts met een procedure via gemeente en provincie afgeschaft worden. Normaal gesproken zijn alle wegen daarop vermeld nog bestaand, ook al zijn ze onzichtbaar. Men noemt ze dan vaak ‘slapend’. De Atlas beschrijft bredere chemins (buurtwegen) en smallere sentiers (voetwegen, van 90 cm tot 1,50 m breed). Het doorgangsrecht bestaat, ook al liggen deze wegen vaak op privégrond. Daarnaast zijn er feitelijke buurt- en voetwegen. Die zijn niet op de atlas vermeld, maar zijn door dertig jaar gebruik wettelijk verworven. Ook al is de wegbedding privé, de eigenaar mag deze weg niet afsluiten. Vaak zijn er ‘bezitsdaden’ gepleegd, b.v. in de vorm van wegverharding of openbare verlichting. Dan is de weg verworven door de gemeente. In elk geval is de gemeente verplicht de weg te onderhouden. Consulteer de Atlas van Buurtwegen op www.giswest.be > leefomgeving > trage wegen.
(3) Metamorfosen – een ruimtelijke biografie van de regio Kortrijk - Uitgave Leiedal 2010.

Wandelgids "Tussen Schelde en Leie"

Met trots stelt de Werkrgroep Trage Wegen van Natuur.koepel vzw zijn wandelgids “Tussen Schelde en Leie” voor. Dit wandelboekje beschrijft gedetailleerd 12 wandelingen langs de mooiste Zuid-West-Vlaamse stapsteentjes, kerkpaden en wegels. Steeds met oog voor landschap en biodiversiteit, is deze wandelgids tussen Schelde en Leie niet enkel een aanrader, het is meteen ook een pleidooi voor open ruimte, trage wegen en biodiversiteit. De mooie foto’s geven een beeld van waar je langs het parcours op stoot en de handige kaartjes brengen je vlot langs de verschillende trajecten.

De wandelingen werden vanuit een passie voor natuur en landschap fijngevoelig beschreven door Frans Dejonghe, hydroloog-geoloog Dirk Libbrecht voorzag de gids van interessante info over de ontstaansgeschiedenis van het landschap. Natuur.koepel vzw voegde hier nog heel wat weetjes over onze natuur aan toe en Tom Linster goot het geheel in een aantrekkelijke layout. De wandelgids werd op een milieuvriendelijke manier én in kleur gedrukt.
Geïnteresseerd? De wandelgids "Tussen Schelde en Leie" is te koop voor slechts 5 euro op onderstaande adressen:
  • Bibliotheek van Zwevegem, Bekaertstraat, 13, 8550 Zwevegem en in de Bibus

  • Secretariaat van Natuurpunt Zwevegem, Trekweg 20, 8552 Moen
    tel 056/45 67 26 - npzwevegem@natuurkoepel.be

  • Frans Dejonghe, Rozendreef 17, 8550 Zwevegem Tel 056/75 63 78

  • Secretariaat van Natuur.koepel, Watermolenstraat 69B, 8500 Kortrijk
    Tel 0487/64 45 85 - hans@natuurkoepel.be

  • VVV West-Vlaamse Scheldestreek, Pompgebouw, Doorniksesteenweg 402, 8583 Avelgem-Bossuit
    Tel 056/45 72 82 - vvv.scheldestreek@skynet.be

  • Bibliotheek van Kuurne, Boomgaardstraat 85, 8520 Kuurne

  • Boekhandel Theoria, Onze-Lieve-Vrouwestraat, 22, 8500 Kortrijk

  • Drukkerij Martin, Otegemstraat, 33a, 8550 Zwevegem

  • Toeristische dienst stad Waregem

  • De lokale Natuurpunt-afdelingen
De wandelgids kan ook opgestuurd worden en kost dan 7 euro.
Bestellen kan via 0487/64 45 85 of hans@natuurkoepel.be.

Meer informatie